Uchyłki jelita – schorzenie w praktyce dietetyka
Jelita stanowią niezwykle ważną część układu pokarmowego. Za ich sprawą odbywa się proces, bez którego nie bylibyśmy w stanie funkcjonować, a mianowicie – dostarczanie i wchłanianie pokarmu a poprzez zachodzącą w jelicie grubym reabsorbcje wody i elektrolitów -proces odtruwania i wydalania produktów, które uważane są za produkty fizjologicznie nieużyteczne. W jelicie grubym za sprawą bakterii symbiotycznych może być również produkowana m.in. witamina K i witamina B12.
Niestety wśród chorób przewodu pokarmowego coraz częściej spotyka się choroby jelit. Jedną z nich jest uchyłkowatość jelita grubego. Może mieć ona początkowo postać niepowikłaną i bezobjawową. Niezdrowy tryb życia, w tym przede wszystkim nieodpowiednia dieta przyczynia się do tego, że po pewnym czasie pojawiają się stany zapalne uchyłków i co za tym idzie dokuczliwe objawy chorobowe.
Objawy kliniczne
U większości osób choroba, czyli powstawanie uchyłków rozwija się bezobjawowo i jest wykrywana przypadkowo, podczas badań diagnostycznych wykonywanych z innego powodu. Jednak u niektórych osób zmagających się z uchyłkowatością jelita grubego pojawiają się dolegliwości w postaci uczucia pełności, wzdęć i bólów brzucha. Pacjenci mogą również obserwować problemy z wypróżnianiem – występowaniem biegunki lub zaparć. U pojedynczych osób rozwijają się powikłania uchyłków, wśród których najczęściej wymienia się krwawienia z przewodu pokarmowego, a także przewlekłe stany zapalne. Zwykle zmiany te powstają na skutek uszkodzenia ściany jelita grubego, które z kolei są spowodowane zwiększonym ciśnieniem lub zaleganiem masy kałowej we wspomnianych uchyłkach. Zapaleniu uchyłków niejednokrotnie towarzyszą również wzrost temperatury ciała i bóle brzucha. W przypadku ostrych stanów zapalnych mogą pojawić się ropnie i przetoki, jak również może nastąpić pękniecie jelita prowadzące w konsekwencji do zapalenia otrzewnej.
Etiologia
Udowodniono naukowo, że jednym z czynników etiologicznych rozwoju uchyłków jest dieta uboga we włókna roślinne (błonnik).
Poza tym do innych czynników dietetycznych branych pod uwagę w etiologii uchyłkowatości zalicza się spożywanie czerwonego mięsa i alkoholu. O ile nie został naukowo udowodniony wpływ czerwonego mięsa i alkoholu na powstawanie uchyłków o tyle ich wpływ na występowanie objawów klinicznych i powikłań uchyłkowatości (ostre zapalenie uchyłków) już tak.
Leczenie-dieta
W przypadku postaci bezobjawowej choroby uchyłkowej leczenie farmakologiczne nie jest potrzebne. Wystarcza tu modyfikacja stylu życia, uwzględniająca: dietę ze zwiększoną ilością błonnika (przede wszystkim jego nierozpuszczalnej frakcji), redukcję masy ciała, zaprzestanie palenia papierosów, ograniczenie spożycia czerwonego mięsa i alkoholu oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Warto by stosowana dieta działała przeciwzapalnie.
Należy pamiętać, aby produkty z dużą ilością błonnika pokarmowego zwiększać stopniowo do docelowej ilości 40-50 g/dobę. Należy pamiętać również o odpowiednim nawodnieniu – przyjmowaniu ok. 2 litrów płynów dziennie.
U osób z uchyłkami jelita grubego warto włączyć do diety siemię lniane. Jest to produkt charakteryzujący się wysoką zawartością błonnika pokarmowego (25 g/100 g). Udowodniono, że spożywanie nasion lnu zwyczajnego łagodzi wzdęcia i ból u osób z zespołem jelita drażliwego. Dodatkowo produkt ten pomaga w zmniejszaniu zaparć. Siemieniu lnianemu przypisuje się również właściwości przeciwzapalne
Podobnie wygląda postępowanie dietetyczne w objawowej niepowikłanej chorobie uchyłkowej. W leczeniu łagodnych i umiarkowanych postaci wystarczą modyfikacje w jadłospisie — dieta łatwostrawna oraz wprowadzenie do codziennego jadłospisu optymalnej ilości błonnika rozpuszczalnego.
W przypadku pacjentów z rozpoznaniem ostrego niepowikłanego zapalenia uchyłków, u których brak jest dodatkowych obciążeń zdrowotnych, stosuje się dietę łatwostrawną ubogobłonnikową Jadłospis powinien być oparty na niskobłonnikowych produktach zbożowych, chudych gatunkach mięsa i ryb, warzywach i owocach spożywanych bez skórki, najlepiej w formie gotowanej. Spośród warzyw najlepszym wyborem będą: marchew, dynia, buraki, szpinak, zaś wśród owoców: jogody, borówki, banany, brzoskwinie, morele, jabłka. W diecie tej można spożywać również: masło, mleko, twarożki, jaja na miękko, zupy na wywarach warzywnych oraz łagodne przyprawy. Niekiedy konieczne jest wprowadzenie diety płynnej. Dieta ta stanowi dodatek do ambulatoryjnego leczenia zasadniczego.
Z kolei osoby ciężkim bądź powikłanym zapaleniem uchyłków z wymagają już niestety hospitalizacji i diety ścisłej.
Anna Koszlaga – Dietetyk Kliniczny